مجمل فعلیمجمل فعلی به عمل دارای ابهام از نظر جهت صدور اطلاق می‌شود. ۱ - توضیحمجمل فعلی، به عملی گفته می‌شود که در خارج از کسی سر می‌زند ولی علت وقوع آن روشن نیست؛ یعنی معلوم نیست شخص، آن را به چه قصدی وجوب ، استحباب یا اباحه انجام داده است؛ بنابراین، اگر معصوم علیه‌السّلام در موردی، عملی عبادت یا معامله را به جا آورد و معلوم نباشد آن را به قصد وجوب انجام داده است یا به قصد استحباب، گفته می‌شود فعل او مجمل است، مانند این که معصوم علیه‌السّلام در جلسه‌ای که مخالفان شیعه یا افراد مشکوک به مخالفت، در آن حضور دارند، به روش خاصی وضو بگیرد و نتوان دریافت آیا وضوی شرعی واقعی همین است یا این که آن حضرت از باب تقیه چنین وضویی گرفته است. و یا برای مثال، می‌دانیم امام علیه‌السّلام در نماز همیشه جلسه استراحت را به جا می‌آورد، ولی معلوم نیست این عمل را به قصد وجوب انجام می‌دهد یا به قصد استحباب؛ از این رو، فعل ایشان مجمل می‌شود. ۲ - نکتهدر این که مجمل فقط شامل اجمال در لفظ می‌شود یا اجمال در عمل را نیز در بر می‌گیرد، اختلاف است؛ برخی معتقدند مجمل در اصطلاح علم اصول به اجمال در لفظ اختصاص دارد و از باب تسامح ، بر فعل و کار، مجمل اطلاق شده است، و عده‌ای دیگر بر این باورند که مجمل هم لفظ و هم کار مجمل را در بر می‌گیرد. [۴]
تحریر المعالم، مشکینی، علی، ص۱۳۷.
[۵]
مبادی فقه و اصول، فیض، علیرضا، ص۲۳۱.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۷۰۴، برگرفته از مقاله «مجمل فعلی». |